Mroźny styczniowy wieczór. Spotykamy się na naszym corocznym kolędowaniu w sali papieskiej. Tak jak "przybieżeli do Betlejem pasterze, grając skocznie Dzieciąteczku na lirze", tak my przyszliśmy, aby naszym śpiewem i modlitwą uczcić Narodzenie Pana Jezusa. Co prawda nie mamy liry, ale za to Maciek pięknie gra na gitarze, a mała Zuzia wspomaga go na skrzypcach.

Nasze spotkanie rozpoczynamy przypomnieniem słów z Ewangelii Św. Łukasza o Narodzeniu Bożej Dzieciny. Płyną słowa kolęd : „Wśród nocnej ciszy", „Jezus Malusieńki", „Cicha Noc", „Bóg się rodzi" i wielu innych.

W przerwach miedzy śpiewem kolęd nasze koleżanki : Joasia i Małgosia opowiadają nam o zwyczajach związanych z obchodami Bożego Narodzenia w dawnych czasach, a Ala mówi o obchodach Świąt u naszych braci prawosławnych.

Na początku Joasia czyta fragment „Zygmuntowskich czasów " I.J. Kraszewskiego o przygotowaniach do wigilii, o wspólnej pasterce, w której uczestniczyli przedstawiciele wszystkich stanów.

Małgosia opowiada nam o wierzeniach ludowych dotyczących nocy wigilijnej. W dawnych czasach kult pogański przeplatał się z wiarą katolicką a noc wigilijna w wierzeniach ludowych była  nocą czarów, w czasie której zwierzęta odzywały się ludzkim głosem, a kamienie ożywały. Prastare wierzenia mówiły, że w noc wigilijną zmarli odwiedzają żywych przybierając postać np. zwierząt. Kultywowano stare obyczaje np. troski o ogień w piecu, tak aby dusze zmarłych mogły się przy nim  ogrzać oraz aby mogły zjeść posiłek. Wierzono, że jaka jest wigilia, taki cały następny rok. Uważano, żeby podczas wieczerzy nikomu nie spadla na podłogę łyżka, bo to zwiastun nieszczęścia. Tych wierzeń było bardzo, bardzo dużo, niektóre przetrwały cale wieki. Czasem obchodom wigilii towarzyszyły żarty np. chowanie narzędzi, czy wiązanie odzieży. Tym starym obyczajom Kościół nadał nowe formy, ale część starych obyczajów przetrwała do dziś.

Po wysłuchaniu tych  opowieści o obchodach Świąt Bożego Narodzenia przed wiekami dalej  śpiewamy piękne polskie kolędy. Słychać słowa kolęd: „Mizerna cicha", „Do szopy hej pasterze".

Teraz z kolei Ala opowiada nam o prawosławnym Bożym Narodzeniu. Według kalendarza juliańskiego, którym posługuje się prawosławie, święto obchodzone jest 7 stycznia, 13 dni później niż w  kościele katolickim. 40 dni przed świętem prawosławni rozpoczynają post. Osoby głęboko wierzące nie jedzą w tym czasie nie tylko mięsa, ale i innych produktów pochodzenia zwierzęcego, w tym nabiału. Wigilia jest dniem ścisłego postu, wieczerza nosi nazwę Nawieczerie lub Soczelnik.

W przeciwieństwie do katolików prawosławni nie maja żłóbka, a jego miejsce we wschodniej tradycji zajmuje ikona Bożego Narodzenia. W czasie Świąt Bożego Narodzenie ikona jest wystawiana na środek świątyni i wierni oddają jej cześć. Tradycyjnie w centralnej części ikony znajduje się Dzieciatko Jezus wraz z Matką Bożą, w górnej części po lewej stronie są przedstawieni trzej mędrcy ze wschodu, a u dołu ikony jest św. Józef. W domu, w dniu wigilii ikonę otula się wyhaftowanym ręcznikiem i ustawia pod nią wysoki snop zboża z pełnymi kłosami, który stoi tam aż do Święta Objawienia Pańskiego. Po świętach pojedynczymi słomkami wyciągniętymi ze snopa owija się drzewa w sadzie, by chronić je przed mrozem i zającami.

Prawosławni rozpoczynają wigilie wraz z pierwszą gwiazdką w gronie najbliższych osób modlitwą i czytaniem Pisma Świętego. Dzielą się prosforą- odpowiednikiem opłatka w tradycji katolickiej. Podobnie jak w obrządku rzymsko - katolickim uroczysta kolacja składa się z postnych dań takich jak kapusta z grzybami, pierogi z serem, kutia, sałatka " szuba", kisiel i innych. Zgodnie z tradycją na stole nie może zabraknąć chleba (symbolu pożywienia ), czosnku (symbolu zdrowia ), soli (symbolu obfitości ) oraz miodu (symbolu powodzenia ).

W kościele wschodnim święta trwają 3 dni. Pierwszego  dnia Świąt obchodzi się Narodzenie Pana Jezusa w Betlejem, a w cerkwiach odprawiana jest liturgia Św, Bazylego Wielkiego. Drugiego dnia (nosi nazwę Synaksy) czci się Najświętszą Marię Pannę, która narodzeniem Dzieciątka połączyła Niebo i Ziemię. Trzeciego dnia wspomina się męczennika Św. Stefana, który oddal życie za Chrystusa. Drugiego i trzeciego dnia odprawiana jest liturgia Św. Jana Złotoustego. Zdarza się często, że żyjące obok siebie społeczności : prawosławna i katolicka podwójnie obchodzą Święta Bożego Narodzenia wzajemnie szanując swoje zwyczaje i tradycje.

Joasia przytacza nam fragment wspomnień Anny Branickiej Wolskiej z opisem przygotowań do Świąt Bożego Narodzenia w Wilanowie w latach 30tych XX wieku, a wiec np. wspólne przygotowywanie zabawek na choinkę oraz szykowanie paczek dla służby. Wsłuchujemy się w  szelest sianka pod obrusem,  niemal czujemy zapach siana w snopach ustawionych w rogach pokoju i aromat pysznych wigilijnych potraw. Słyszymy jak domownicy wraz ze służbą śpiewają kolędy, wszyscy cieszą się z upominków, a drewniany żłóbek pod choinka kryje swoje tajemnice.

Kolejny opis wigilii to fragment z „Potopu" Sienkiewicza opisujący wigilię podczas potopu szwedzkiego: Jasna Góra - łamanie się opłatkiem u przeora, wspomnienie o Kmicicu- Babiniczu, a za murami otaczający klasztor Szwedzi, także łamiący się opłatkiem z nadzieją na szybkie zwycięstwo i zdobycie Jasnej Góry.

I jeszcze jeden opis, tym razem z mrocznych czasów II wojny światowej, z książki „Inny Świat” Gustawa Herlinga Grudzińskiego. Okrucieństwo wojny, obóz, okruchy chleba, które miały zastąpić opłatek i chusteczka wyhaftowana przez więźniarkę. Kromka czarnego chleba i kubek wrzątku jako wieczerza wigilijna, i ta wielka tęsknota za wolnością i bliskimi i nadzieją ......

Po tym opisie - chwila zadumy z nadzieją w sercu, że takie czasy nigdy już nie wrócą i całym sercem będziemy mogli śpiewać „Chwała na wysokości, a pokój na ziemi ".

Małgosia opowiada nam jeszcze historię szopek, która  sięga korzeniami  XIV wieku. Najpierw były to proste figurki postaci, wzbogacane następnie motywami ludowymi, potem pojawiły się  zwierzęta. Wreszcie zaczęto wyrabiać pierwsze szopki ruchome, coraz bogatsze, piękniejsze. Autorstwo szopek przypisuje się Św. Franciszkowi z Asyżu.

I znów śpiewamy i płyną słowa „Oj maluśki, maluśki", „Gdy śliczna Panna syna kołysała". A potem : „Nadzieja znów wstąpi w nas, nieobecnych pojawią się cienie ...." To słowa „Kolędy dla Nieobecnych”. Poświęconej tym, którzy odeszli w 2016/2017 roku takich  jak ksiądz Jan Góra, kardynał Franciszek Macharski, arcybiskup Tadeusz Gocłowski, ksiądz Jan Kaczkowski i wielu innych, z wieloma z nich mieliśmy okazję się spotkać. Ale „Kolęda dla Nieobecnych" to także nasza myśl kierowana ku Beatce, Bogusi, rodzicom naszych przyjaciół i wielu innych, których już nie ma fizycznie wśród nas, ale są w naszych sercach i pamięci. Oglądamy wzruszający film przypominający tych, którzy odeszli i „zostawili puste miejsce przy stole", ale także nadzieję. Tym nieobecnym ofiarowujemy dziesiątek różańca świętego i naszą zadumę.

A na koniec jeszcze trochę humoru i radości. Konkursy przygotowane przez Joasię i koncert życzeń dla babć i dziadków, bo przecież 21.01 to ich święto.

Dobrze jest być w takiej grupie przyjaciół, jaką jest grupa Santo Subito. Każdy wieczór spędzony razem to dobre chwile, które zapadają w pamięć.

Dziękujemy naszym koleżankom Joasi, Małgosi i Ala za przygotowanie tylu interesujących informacji o tradycjach wigilijnych, a Maćkowi i malej Zuzi za piękny akompaniament.

Chwała na wysokości,

Chwała na wysokości

a pokój na ziemi.

Galeria zdjęć