Studia i popularyzacja spuścizny, organizowanie konferencji naukowych, szkoleń, koncertów, konkursów, wystaw, fundowanie stypendiów – to tylko część inicjatyw, związanych z postacią Jana Pawła II. W Warszawie odbyło się Forum, poświęcone papieskim inicjatywom, których sześć lat po śmierci papieża Wojtyły jest kilkadziesiąt. Powstały one w Krakowie, Warszawie, Lublinie, a także w małych miasteczkach, w których ludzie pragną kultywować pamięć o wielkim rodaku. Głównym organizatorem wydarzenia było Centrum Myśli Jana Pawła II w Warszawie.

Otwierając spotkanie osób, tworzących inicjatywy związane z błogosławionym papieżem, prezydent Warszawy Hanna Gronkiewicz-Waltz przypomniała hasło tegorocznego Dnia Papieskiego: „Jan Paweł II – Człowiek modlitwy”, podkreślając, że papież uczył modlitwy, zachęcał do niej, prosił rodziców, by uczyli jej swoje dzieci. Wyraziła nadzieję, że wspomnienie liturgiczne Jana Pawła II będzie okazją do przypomnienia jego dorobku. – Choć wiele działo się w Krakowie, to tu, w Warszawie, wypowiedział modlitwę do Ducha Świętego, żeby zstąpił – przypomniała prezydent stolicy.

Biskup warszawsko-praski abp Henryk Hoser powiedział, że dorobek piśmienniczy Jana Pawła II liczy 80 tys. stron. – Była to osobowość typu renesansowego, łączył w sobie erudycję z modlitwą, pokazywał, jak łączyć rozum i wiarę. Należy sięgać do jego dorobku w trudnych czasach zamętu aksjologicznego. To on powinien być przewodnikiem do dobra, prawdy i piękna i pomagać, by to dobro, prawda i piękno w nas wzrastały – dodał arcybiskup.

Jan Paweł II mocno tkwi w pamięci Polaków, którzy uznają go za autorytet i doceniają jego wpływ na przemianę życia rodaków, wynika z badań CBOS.

– Podczas badań, przeprowadzonych wspólnie z Centrum Myśli Jana Pawła II w 2011 roku, aż 91 proc. respondentów przyznało, że zawdzięcza papieżowi z Polski coś szczególnego – powiedziała Natalia Hipsz z CBOS.

75 proc. odpowiadających jest zdania, że wpłynął on na przemianę życia swoich rodaków. Wskaźnik ten jednak spada, gdy spytano, czy wpłynął on na życie osobiste ankietowanego, twierdząco odpowiada wówczas 58 proc. – Jan Paweł II wciąż jest obecny wśród Polaków. Sześć lat po jego śmierci aż 94 proc. badanych stwierdza, że jest on tematem rozmów, dla 93 proc. jest autorytetem. Nie wszyscy jednak realizują jego wskazania – podkreśliła Hipsz, zaznaczając, że choć przyznaje to aż 71 proc. badanych, to 66 proc. z nich twierdzi, że mimo wszystko kierują się jego wskazówkami.

Idea spotkania

Od 2005 roku, od chwili, gdy Jan Paweł II na oczach świata odszedł do Domu Ojca, media zadają pytania: Co zostało po papieżu? Gdzie podziała się zgoda między kibicami Wisły i Cracovii, którą fani zawiesili nie dalej jak po tygodniu? Czy ludzie, którzy, wychodząc na ulice, spektakularnie deklarowali przywiązanie do zmarłego Jana Pawła II, dzisiaj wyrzucili go z pamięci? Dlaczego stale przywołuje się „papieskie kremówki”, a zamiast zwracać uwagę na głębie papieskiej myśli, Polacy stawiają pomniki, nadają kolejnym ulicom i budynkom imię papieża?

Wiele środowisk ubolewa, że wyobraźnią Polaków żądzą papieskie narty czy serdak, które zostawił po sobie Jan Paweł II, a nie jego dorobek intelektualny. Z drugiej strony wiele oddolnych inicjatyw – często podjętych tylko na gruncie lokalnym – w oczach mediów nie znajduje zainteresowania i niezauważone, rozmywają się.

Z tego właśnie powodu zrodził się pomysł „Forum inicjatyw poświęconych Janowi Pawłowi II”. Odbyło się ono w Hotelu Europejskim w Warszawie 20 października (czwartek) 2011 roku. Celem forum była wymiana doświadczeń w dziedzinie upowszechniania dziedzictwa Jana Pawła II oraz integracja ludzi zaangażowanych w działanie papieskich instytucji.

Forum inicjatyw poświęconych Janowi Pawłowi II jest dziełem Centrum Myśli Jana Pawła II w Warszawie przy współudziale Centrum Jana Pawła II „Nie lękajcie się”, Instytutu Dialogu Międzykulturowego, Instytutu Papieża Jana Pawła II, Instytutu Jana Pawła II KUL, Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego, Towarzystwo Przyjaciół Fundacji Jana Pawła II, Fundacja „Dzieło Nowego Tysiąclecia” oraz Dom Rodzinny Jana Pawła II. Patronat medialny nad wydarzeniem roztoczyły: tygodnik „Idziemy”, Fronda.pl, „Tygodnik Powszechny”, KAI, „Niedziela”, Duchowy.pl, Deon, „Przewodnik Katolicki”, Opoka, Areopag XXI, Radio Warszawa, „Teologia Polityczna”. Patronat honorowy: Kardynał Kazimierz Nycz, metropolita warszawski.

Sylwetki instytucji

Forum było okazją, aby zaprezentować raport dotyczący inicjatyw, jakie są podejmowane na terenie kraju w trosce o zachowanie i rozwój spuścizny po Janie Pawle II. Z raportu można się m.in. dowiedzieć o blisko trzydziestu instytucjach, które w różny sposób „zajmują się” Ojcem Świętym. Różni je otoczenie, w którym działają, są wśród nich fundacje, stowarzyszenia, jednostki samorządowe, instytucje kościelne. Jedni troszczą się o badania naukowe, inni realizują projekty kulturalne. Wszystkim jednak przyświeca jeden cel – opiekowanie się pamięcią o Janie Pawle II.

Instytut, który powstał na KUL i który był pierwszą tego typu placówką, gdyż działa od 1979 roku, ma na celu badanie myśli teologicznej i filozoficznej papieża Wojtyły, który był wykładowcą tej uczelni. Placówka ta powstała z inicjatywy ks. Tadeusza Stycznia – ucznia ks. prof. Karola Wojtyły.

– Centrum Myśli Jana Pawła II jest samorządową instytucją kultury m.st. Warszawy. Od 2006 roku prowadzimy działalność wydawniczą, ale organizujemy też koncerty, wystawy, festiwale oraz wspieramy spontaniczną inicjatywę młodych, jaką jest Chór Centrum Myśli Jana Pawła II, który śpiewał już z Adreą Bocellim – wymienia Norbert Szczepański, dyrektor Centrum Myśli Jana Pawła II. – Kolejnym wymiarem działalności Centrum jest działalność edukacyjna. W Centrum odbywają się spotkania zespołów badawczych, skupiające przedstawicieli środowiska naukowego, a także seminaria dla studentów, warsztaty, zajęcia edukacyjne oraz wykłady dla seniorów. W projektach naukowych staramy się wprowadzać innowacyjność. Stworzyliśmy – jak mówią o tym media – „papieskie google”, wyszukiwarkę, dzięki której w łatwy sposób można znaleźć wypowiedzi i teksty papieża na każdy, nawet mało popularny temat, taki jak: podatki, wolontariat, miłość. To wszystko jest możliwe, ponieważ Centrum stało się miejscem spotkania osób zainspirowanych pontyfikatem Jana Pawła II.

Oprócz działań, zakrojonych na szeroką skalę, działają w Polsce niewielkie ośrodki, których inicjatorzy – pasjonaci pragną utrwalić pamięć papieża–Polaka w społecznościach lokalnych. Taką osobą jest ks. Władysław Sarwa z Kozienic, który przy parafii św. Rodziny powołał Centrum Myśli Błogosławionego Jana Pawła II. Organizuje ono wieczory poezji Karola Wojtyły, prezentacje filmów, dokumentujących pielgrzymki, wystawy dzieł artystów ludowych z regionu. W ogólnodostępnej kawiarni można spotkać się z duszpasterzami, skorzystać z biblioteki i czasopism.

Odrębnym działem inicjatyw są muzea, dedykowane papieżowi, z których najsłynniejsze to Muzeum Dom Rodzinny Ojca Świętego Jana Pawła II w jego rodzinnym mieście i Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Tysiąclecia.

– Muzeum powstało z inicjatywy kard. Franciszka Macharskiego i ks. dr Edwarda Zachera, ówczesnego proboszcza Wadowic. Muzeum na początku gromadziło oryginalne przedmioty z mieszkania Wojtyłów, stroje, dokumenty – wspomina s. Daniela, opiekun wystawy w muzeum Dom Rodzinny Jana Pawła II – by z czasem zbiory te zaczęły się powiększać, zwłaszcza dzięki podarunkom, jakie wysyłano z Rzymu jeszcze za życia Ojca Świętego. Dotąd stała ekspozycja mieściła się na połowie piętra, zajmując trzy pokoje. Po rozszerzeniu będą to aż cztery piętra, na których przy wykorzystaniu nowoczesnych technologii pokazane zostaną losy Jana Pawła II.

– Pomysł powstania muzeum wyszedł od kard. Kazimierza Nycza, który w 2008 roku powołał do życia biuro projektu muzeum, mając na myśli powstanie placówki muzealnej na terenie kompleksu Świątyni Opatrzności Bożej – mówi dr Paweł Skibiński, dyrektor Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego. – Muzeum miało być poświęcone dwóm najwybitniejszym hierarchom Kościoła w Polsce: kard. Stefanowi Wyszyńskiemu i Janowi Pawłowi II. Muzeum ma być instytucją edukacyjną. Ma przekazywać nowym pokoleniom i młodym ludziom to, co najważniejsze w życiu obu hierarchów się wydarzyło, wartości, do których byli przywiązani, ich dokonania życiowe. To wszystko, co mieli nam do powiedzenia i co pozostaje aktualne także na przyszłość. Muzeum jest miejscem szczególnym, rzadko bowiem przestrzeń muzealna znajduje się tak blisko przestrzeni sakralnej. Choć jest wydzielona, działa niezależnie, to jednak kontekst jest bardzo specyficzny. Muzeum wykorzystywać będzie różnorodne środki ekspresji, od przekazu multimedialnego, poprzez tradycyjne środki scenograficzne, po eksponaty, bez których żaden tego typu ośrodek nie może się obejść.

Rodzina Szkół im Jana Pawła II zrzesza z kolei placówki edukacyjne, którym patronuje wielki papież. Powstała z inicjatywy ówczesnego biskupa radomskiego Zygmunta Zimowskiego, zrzesza około 1200 placówek. Wiele z nich znajduje się za granicą – na Litwie, w Niemczech, Szkocji, Norwegii, Anglii i USA. Rodziny spotykają się na pielgrzymkach, organizują konkursy ogólnopolskie dla uczniów uczęszczających do podstawówek, gimnazjów i liceów.

– Każdy może być członkiem grupy Santo Subito – zachęca Maciej Trybulec, przewodniczący grupy. – Powstała ona przed sześcioma laty po śmierci Jana Pawła II, w chwilach, gdy żal łączył się z falą dobrych uczuć, a my te uczucia chcieliśmy zatrzymać na dłużej. Spotkania grupy odbywają się regularnie, raz albo dwa razy w miesiącu. Rocznice, związane z Ojcem Świętym, staramy się upamiętnić wydarzeniem artystycznym. Są to spotkania z poezją papieską połączone z projekcją filmu, koncert, sztuka teatralna. Z zebranych pieniędzy początkowo pomagaliśmy dzieciom z domów dziecka, obecnie ufundowaliśmy stypendium „Santo Subito”.

– Szlaki papieskie powstały w odpowiedzi na słowa Jana Pawła II, wypowiedziane w Nowym Targu „Pilnujcie mi tych szlaków” – wspomina Urszula Własiuk, prezes Fundacji Szlaki Papieskie. – Ludzie często nie widzą, że przez ich region przechodził Ojciec Święty jako turysta. Pamiętali go, choćby z gorczańskich polan, wiedzieli, że tam był, ale nie widzieli w tym wielkiego znaczenia. Z czasem przybrało to inny charakter. Dzisiaj ludzie sami wyszukują miejsc, pragną, aby poprzez pamięć o tym, że Ojciec Święty tędy przechodził, oddać hołd papieżowi. Szlaki są opisywane wyłącznie na podstawie dotyku, to znaczy musimy dotknąć sprawy, aby uznać ją za autentyczną. Dopiero potem na trasach pojawiają się oznaczenia, głównie jako papieskie tablice i mapy.

Panele

W trakcie forum odbyło się sześć paneli. Wzięli w nich udział m.in. Marek Horodniczy (redaktor naczelny „44”), ks. prof. Andrzej Szostek (wykładowca KUL), Paweł Zuchniewicz (autor publikacji o Janie Pawle II), prof. Aniela Dylus (dyrektor Instytutu Politologii UKSW), Barbara Kłaput (współautorka ekspozycji muzeum Dom Rodzinny Jana Pawła II), prof. Józef Majewski (wykładowca Uniwersytetu Gdańskiego), Jacek Moskwa (dziennikarz, biograf Jana Pawła II), Ewa K. Czaczkowska (dziennikarka „Rzeczpospolitej”), Brygida Grysiak (dziennikarka TVN24), Grzegorz Górny (redaktor naczelny „Frondy”).

Tematami paneli były m.in. prezentacja dziedzictwa Jana Pawła II przez wystawy, koncerty, happeningi; pokolenie JP2 o sobie; wykorzystanie wizerunku, tekstów i głosu Jana Pawła II; informacja papieska w Internecie; przyszłość książki papieskiej na rynku wydawniczym; projekty badawcze wokół myśli Jana Pawła II.

W trakcie jednego z paneli, rzecznik Episkopatu ks. Józef Kloch odniósł się do pomysłów producentów i handlowców, którzy sprzedają m.in. znicze nagrobne z podobizną papieża. – Nie na wszystkim musi być papież – powiedział.

Podczas dyskusji panelowej, dotyczącej wykorzystywania wizerunku, tekstów i głosu Ojca Świętego, rzecznik przyznał: – Jan Paweł II był i jest świetną marką – a potem konstatował, że na papieżu robi się pieniądze, ale wciąż po okresie komunizmu w polskim społeczeństwie pokutuje brak poszanowania dla własności intelektualnej i praw autorskich.

Szef Redakcji Programów Katolickich Polskiego Radia ks. Wojciech Mikulski zwrócił uwagę na napięcie, jakie istnieje między tym, aby z przesłaniem papieża dotrzeć do jak najszerszego grona osób, a wykorzystywaniem jego wizerunku do celów komercyjnych. Zdaniem panelisty, potrzeba wrażliwości, aby nie przekraczać tych granic.

Galeria zdjęć